Tętniak aorty jest związany z jej nadmiernym poszerzeniem. Może on być skutkiem urazów, nadmiernego wysiłku czy miażdżycy. Bardzo często jest tak, że chory nawet nie wie, że go posiada. Tętniaki mogą nie dawać przez długi czas żadnych objawów. Nie ulega jednak wątpliwości, że największym zagrożeniem jest ich pęknięcie.

Czym jest aorta?

Aorta to największa tętnica, która znajduje się w organizmie człowieka. Swój początek ma w lewej komorze serca, kolejno biegnie przez klatkę piersiową w dół aż do jamy brzusznej. To właśnie w tym miejscu dzieli się na dwie tętnice biodrowe wspólne. Dzięki aorcie wszystkie narządy człowieka są skutecznie zaopatrywane w krew. Im dalej od serca znajduje się aorta, tym jej średnica będzie mniejsza.

Co to jest tętniak?

Tętniak aorty to poszerzenie jej o więcej niż 50% szerokości, którą uznaje się za prawidłową w danym odcinku. Mówiąc najprościej, będzie to nadmierne poszerzenie aorty. To właśnie odcinek brzuszny jest tym, gdzie najczęściej lokalizują się zmiany. Ryzyko wystąpienia tejże dolegliwości zwiększa się wraz z wiekiem. Grupą najbardziej narażoną są mężczyźni. Co ważne, częstotliwość występowania tętniaków w odcinku piersiowym jest taka sama zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn. Zupełnie inaczej jest w przypadku aorty brzusznej.

Jak często występuje dolegliwość?

Jak zostało wspomniane na wstępie, ryzyko wystąpienia tejże dolegliwości wzrasta wraz z wiekiem. W związku z tym, że średnia długość życia w krajach rozwiniętych, w tym także w Polsce, wzrosła, jest to choroba coraz częściej spotykana. Oprócz starszego wieku, czyli powyżej 55. roku życia, szczyt zachorowań można zaobserwować ok. 80. roku życia.

Czynniki, które zwiększają ryzyko rozwoju tętniaka aorty brzusznej to: płeć męska, palenie papierosów, miażdżyca, przypadki choroby w rodzinie, przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP), nadciśnienie, choroba niedokrwienna serca, hipercholesterolemia. Tętniak występuje także częściej u osób rasy białej.


Częstotliwość występowania w Polsce

W Polsce częstość występowania choroby szacuje się na  4–7,6% u mężczyzn po 65. roku życia, natomiast u kobiet ok. 4-8 razy rzadziej. W kilku krajach przeprowadzono szczegółowe analizy statystyczne, według których wykazano, że bezobjawowe tętniaki aorty brzusznej u mężczyzn występują na poziomie 8,2% w Wielkiej Brytanii, 8,8% we Włoszech, 8,5% w Szwecji oraz 4,2% w Danii. U kobiet wartości te wahają się w zakresie  0,6–1,4%.


Jeśli chodzi o pęknięcia, dochodzi do nich u  4–13 na 100 000 osób w zależności od kraju oraz wieku. Ciekawostką jest to, że w USA pęknięcie tętniaka aorty jest 13. pod względem częstości przyczyną zgonów. Z tego powodu umiera ok. 15 tysięcy osób rocznie.

Przyczyny występowania choroby

Wśród najczęstszych przyczyn poszerzenia się ścian aorty wymienia się nadwyrężenie jej ściany. Dochodzi do tego w wyniku:

  • nadciśnienia,
  • gwałtownego wysiłku,
  • odkładania się blaszek miażdżycowych,
  • urazów,
  • przewlekłych stanów zapalnych,
  • wrodzonych defektów w budowie naczynia.

Czynniki zwiększające ryzyko

Warto także wspomnieć o dodatkowych czynnikach, które zwiększają ryzyko pojawienia się choroby. Należą do nich:

  • palenie tytoniu,
  • wiek,
  • miażdżyca,
  • niedomykalność zastawki,
  • predyspozycje genetyczne,
  • przewlekła obturacyjna choroba płuc.

Rodzaje tętniaków

Zmiany w budowie aorty mogą przyjmować dwie postaci – prawdziwego tętniaka lub rozwarstwiającego. Prawdziwy jest rozszerzeniem światła naczynia o charakterze workowatym. Fizjologiczna struktura jego ściany jest zachowana. Rozwarstwiający się polega na pęknięciu, a następnie odwarstwieniu błony wewnętrznej naczynia oraz napływie krwi do wewnątrz jego ściany. Rozwarstwienie pogłębia się zgodnie z kierunkiem przepływu krwi. Prąd krwi może powrócić do światła naczynia i wówczas następuje ponowne pęknięcie błony wewnętrznej, lub przebić się na zewnątrz, co powoduje krwotok i pęknięcie tętniaka.

Objawy choroby

Niestety, ale bardzo często tętniaki aorty brzusznej są bezobjawowe. Przeważnie zostają ujawnione przypadkowo, m.in. podczas badań profilaktycznych czy diagnostyki innych schorzeń. Tętniak objawowy ujawnia się bólem, do którego może dołączyć uczucie tętnienia w klatce piersiowej lub jamie brzusznej. Przeważnie dolegliwości bólowe dotyczą tych rozwarstwiających się i nasilają się wraz ze wzrostem ciśnienia krwi lub podczas wysiłku.

ból brzucha

Niepokojące sygnały

Jeśli tętniak nie pękł, możemy i tak zauważyć niepokojące objawy. Do najczęstszych zalicza się:

  • duszności,
  • ból w klatce piersiowej,
  • kaszel,
  • chrypkę,
  • dolegliwości bólowe pleców,
  • predyspozycje do częstego zapalenia płuc.

W momencie, gdy dojdzie do pęknięcia, w zależności od lokalizacji, dochodzi do masywnego krwotoku do śródpiersia lub jamy otrzewnej. Możemy wtedy zauważyć i poczuć:

  • rozległy ból w klatce piersiowej,
  • gwałtowny spadek ciśnienia krwi,
  • przyspieszenie akcji serca,
  • osłabienie,
  • utratę przytomności.

W większości przypadków, niestety, konsekwencją pęknięcia tętniaka aorty brzusznej jest zgon. Ryzyko śmierci wynosi ponad 80%, więc jest bardzo wysokie.

Gdzie może pęknąć tętniak?

Może on pęknąć do jamy opłucnej – przeważnie lewej. Wiąże się to z nasilającą się dusznością oraz kaszlem. Nierzadko na liście jest także wymieniane śródpiersie lub worek osierdziowy. Powoduje to szybko narastającą tamponadę serca, która objawia się wypełnionymi żyłami szyjnymi, bólem w klatce piersiowej, szybkim tętnem. Może także pęknąć do przełyku, a efektem są zagrażające życiu krwiste wymioty. Ma to miejsce jednak stosunkowo rzadko.

W przypadku aorty brzusznej, mogą one pęknąć do przestrzeni zaotrzewnowej. Powodują wtedy charakterystyczne objawy, które obejmują nagły i silny ból w okolicy krzyżowo-lędźwiowej oraz jamy brzucha, wstrząs i krwiak krocza i moszny. Mogą również pęknąć do jamy otrzewnej, czego efektem jest ogromny ból, objawy wstrząsu. Rzadziej do dwunastnicy – wtedy obserwujemy silne krwawienie do przewodu pokarmowego.

Diagnostyka

W wielu przypadkach choroba jest diagnozowana zupełnie przypadkowo – najczęściej podczas badań z innych wskazań. Diagnostyka jest skomplikowana i wymaga bardzo profesjonalnego i specjalistycznego podejścia. Najczęściej wykonuje się echo serca, co pozwala na wykrycie choroby. Niekiedy także konieczne jest wykonanie badania za pomocą specjalnego narzędzia umieszczonego w przełyku. Najbardziej pomocna będzie jednak tomografia komputerowa.

W przypadku aorty brzusznej diagnostyka jest nieco łatwiejsza. W przypadku, gdy zmiana chorobowa osiągnęła duże rozmiary, konieczne będzie wykonanie badania palpacyjnego. Często stosuje się dodatkowo badanie ultrasonograficzne (USG). Tutaj także jednak najlepszą metodą będzie tomografia komputerowa.

tomograf

Badania obrazowe

Najważniejsze w diagnostyce są badania obrazowe. U wszystkich mężczyzn po 65. roku życia oraz u krewnych I stopnia wykonuje się przesiewowe badanie ultrasonograficzne, czyli USG. Jeśli podczas tego badania średnia aorty mieści się w zakresie 26-29 mm, badanie możemy powtórzyć za 4 lata.

Szczególne znaczenie w diagnostyce tej choroby będzie mieć angiografia (angio-TK). Badanie wykonuje się z kontrastem donaczyniowym. Dzięki temu możliwe jest dokładne ocenienie wielkości zmian oraz ocenienie struktur, które z nimi sąsiadują. Kontrolne badania USG lub tomografii komputerowej będziemy wykonywać z częstością zależną od wielkości zmian. I tak:

  • średnica 30–39 mm – co 3 lata,
  • średnica 40–44mm – co 2 lata,
  • średnica  > 45 mm – co rok.

Specjalistyczne leczenie

Leczenie tętniaka aorty będzie zależeć w dużej mierze od jego wielkości oraz tempa wzrostu. Jeśli mają one średnicę powyżej 5 centymetrów i rosną bardzo szybko, istnieje wskazanie do leczenia chirurgicznego. W pozostałych przypadkach przeważnie stosuje się leczenie zachowawcze, czyli normalizacja ciśnienia i kontrola wielkości zmian w badaniach obrazowych.

Wśród wskazań do leczenia można wymienić: pęknięcie, zmiany mające więcej niż 55 mm średnicy. Przy podjęciu specjalistycznego leczenia bardzo dużą rolę będzie odgrywało tempo wzrostu zmian chorobowych.

Klasyczna metoda operacyjna

Klasyczna metoda operacyjna polega na otwarciu klatki piersiowej lub jamy brzusznej oraz wycięciu tętniaka i wszczepieniu na jego miejsce prawidłowo dobranej przez specjalistę protezy.

Metodę klasyczną najczęściej wykorzystuje się w przypadku choroby wstępującej. Leczenie przynosi znacznie lepsze wyniki, jeśli jest przeprowadzane w trybie planowym, czyli zanim dojdzie do pęknięcia.

Metoda Stentgraft

Stentgraft to proteza, którą wprowadza się do organizmu poprzez tętnicę udową pacjenta. Nie ma żadnej uniwersalnej protezy, dlatego konieczne jest, aby została ona wykonana na specjalne zamówienie. Bardzo ważne jest, aby była dopasowana do naczyń osoby chorej. Proteza wykorzystywana jest u pacjentów, u których klasyczna operacja wiąże się z bardzo dużym ryzykiem.

Metoda Stentgraft jest lepsza, ponieważ czas trwania jest krótszy, ale dodatkowym atutem jest także to, że jest znacznie mniej inwazyjna niż metoda klasyczna. Nie niesie za sobą ryzyka dużych blizn pooperacyjnych. Także sama hospitalizacja pooperacyjna będzie dużo krótsza. Niestety, metoda ma także jedną wadę – zabiegi niosą za sobą ryzyko powikłań. Warto mieć to na uwadze, decydując się właśnie na tego typu rozwiązanie.

Jak zapobiegać chorobie?

Do środków zapobiegawczych będzie należeć przede wszystkim utrzymanie prawidłowego ciśnienia krwi oraz poziomu cholesterolu. Dodatkowo warto zadbać o zdrowy tryb życia. Jeśli nałogowo palimy papierosy, należy jak najszybciej pozbyć się nałogu, uprawiamy sport, kontrolujemy ciśnienie. Warto także ograniczyć alkohol – szczególnie wtedy, gdy znajdujemy się w grupie ryzyka. Wysokoprocentowe używki nie tylko rozszerzają, ale także znacznie osłabiają naczynia krwionośne. Trzeba o tym pamiętać!

Tętniak może być śmiertelną dolegliwością, dlatego nie można bagatelizować jego występowania. Powyższe wskazówki powinny dać odpowiedź na to, jak zminimalizować ryzyko jego wystąpienia, kiedy się zbadać, jak wygląda specjalistyczne leczenie oraz kto jest najbardziej zagrożony. Najważniejsze to prowadzenie zdrowego stylu życia, racjonalne odżywianie, zrezygnowanie z wszelkich używek, które mają ogromny wpływ na nasze zdrowie. W razie potrzeby, zasięgnijmy porady specjalisty, który wyjaśni nam, na czym polega choroba i jak należy postępować.

[Głosów:1    Średnia:5/5]

ZOSTAW ODPOWIEDŹ