Bóle brzucha bardzo często zaprowadzają nas do lekarzy pierwszego kontaktu. Nie ma znaczenia, w jakim jesteśmy wieku, jakiej płci, gdzie mieszkamy czy też jaki tryb życia prowadzimy. Z tą dolegliwością zmagał się przynajmniej kilka razy w życiu każdy z nas, a wielu próbuje znaleźć przyczyny długotrwale występujących bólów brzucha.
Problem jest niespecyficzny, bo choć bóle brzucha najczęściej odzwierciedlają problemy występujące po stronie przewodu pokarmowego, to mogą również stanowić objaw schorzeń umiejscowionych w innych narządach, na przykład płucach. Z tego względu tak dużą uwagę przykłada się do roli diagnostyki – dokładnej i rzetelnej oceny, która sprzyja znalezieniu przyczyny, wdrożeniu prawidłowego leczenia, a także nierzadko ochronie życia pacjenta.
Bóle brzucha – klasyfikacje
Uwzględniając przyczyny występowania bólów brzucha, dzieli się je na organiczne, czynnościowe lub psychogenne. Z kolei patomechanizm decyduje o klasyfikowaniu dolegliwości bólowych brzucha na trzewny, somatyczny bądź rzutowany. Aby dokładnie określić, jakiego rodzaju dolegliwość występuje u pacjenta, móc ją właściwie sklasyfikować i na tej podstawie dobrać leczenie, niezbędny jest wspomniany już wywiad lekarski.
Najistotniejsze informacje przekazywane podczas wywiadu, to charakter bólu, czas jego trwania oraz lokalizacja. Ponadto uwzględnia się, czy odczuwane dolegliwości mają związek z przyjmowaniem określonych posiłków lub napojów, a także, jakiego rodzaju czynniki wywołują i uśmierzają ból. Nie można zapominać o objawach towarzyszących, pośród których wymienia się gorączkę, wymioty, nudności, wzdęcia. Ważne pytania wspomagające znalezienie przyczyny bólów brzucha dotyczą częstotliwości wypróżnień, przyjmowanych leków, współistniejących chorób oraz wszystkich innych objawów niespecyficznych, które w ocenie pacjenta należą do tych wzbudzających wątpliwości.
Przyczyny dolegliwości bólowych brzucha
Pośród przyczyn wymienia się między innymi stany zapalne, w tym wyrostka robaczkowego oraz uchyłek jelita grubego. Bóle brzucha mogą być spowodowane niedrożnością jelit, powiększeniem wątroby lub śledziony, a także zamknięciem przewodu odpowiedzialnego za wyprowadzanie żółci z pęcherzyka żółciowego, co jest związane z występującym kamieniem (kamica żółciowa).
Zarówno zaburzenia ukrwienia, jak i zespół jelita drażliwego, mogą powodować bóle brzucha. Dolegliwości odczuwane są, gdy występują biegunki lub zaparcia. Co więcej, z dyskomfortem i bólem bardzo często zmagają się pacjenci, którzy cierpią na depresję lub poddani są przewlekłemu stresowi. Jakie są najczęstsze przyczyny i objawy bólu brzucha?
– Bóle brzucha są przeważnie wywołane skurczem mięśni gładkich występujących w narządach wewnętrznych, np. w jelitach, moczowodach, pęcherzu moczowym, przewodach żółciowych czy macicy. Skurcze mięśniówki gładkiej – objawiające się bólem – w obrębie narządów jamy brzusznej mogą mieć charakter czynnościowy bądź organiczny. Jeśli chodzi o znacznie częstsze bóle czynnościowe to nie udaje się wykazać zmian tłumaczących dane dolegliwości, mają zmienną lokalizację i nasilenie, przemijają, pojawiają się głównie w czasie czuwania.
Nasilenie i czas trwania bólu odczuwanego w okolicach brzucha, zależne są od występującej przyczyny czy schorzenia. U wielu osób dolegliwości pojawiają się raz na jakiś czas i najczęściej związane są z przejedzeniem, spożyciem ciężkostrawnego produktu czy wypiciem zbyt dużej ilości napojów – szczególnie gazowanych lub alkoholowych. Układ pokarmowy obfituje w procesy mające na celu zapewnić prawidłowy transport substancji odżywczych do wszystkich komórek ciała. Jest nierozerwalnie powiązany z pracą mózgu, a dokładniej mówiąc linia jelita-mózg odpowiada za właściwie zachodzące procesy w całym organizmie ludzkim, stąd mówi się nawet o tym, że to także jelita mają mózg. Racjonalna, zbilansowana dieta pozwala uchronić się przed powtarzającymi się epizodami bólów brzucha. Jeśli jednak dochodzi do rozwoju stanu zapalnego lub poważnego schorzenia, częstotliwość i nasilenie dolegliwości odczuwanych po stronie brzucha, mogą znacząco się zwiększyć.
W przypadku ostrej niedrożności jelit dochodzi do kurczowych, silnych bólów brzucha. Kolka żółciowa objawia się zaś bólem ciągłym i przeszywającym, który może trwać od kilku do kilkudziesięciu minut. Ból obejmujący nadbrzusze i promieniujący do łopatek jest charakterystyczny dla ostrego zapalenia trzustki. W zespole jelita drażliwego nasilenie dolegliwości jest zmienne, częstotliwość także, a stan taki może trwać od kilku miesięcy aż do wielu lat. Powszechny problem pojawiających się wrzodów żołądka i dwunastnicy, wiąże się z bólem towarzyszącym pacjentom nawet przez długie lata, z okresami nasilenia – głównie jesienią i wiosną, a także okresami remisji.
W przypadku stanów zapalnych dolegliwości nasilają się podczas kichania czy kasłania, a także poruszania. Niektóre schorzenia, poza bólem brzucha, objawiają się dodatkowo gorączką, torsjami, biegunką, krwawieniem z odbytu.
Nagła przyczyna objawia się najczęściej ostrym i silnym bólem brzucha. Z kolei rozwijające się i postępujące schorzenia, które trwają już jakiś czas, to bóle brzucha zwykle o mniejszym nasileniu, ale długotrwałe.
Diagnostyka i leczenie bólów brzucha
Podstawą diagnostyki jest wymieniony wywiad lekarski, ale również badanie fizykalne. W tym ostatnim uwzględnia się (w wymienionej kolejności) oglądanie, osłuchiwanie, opukiwanie, obmacywanie, badanie per rectum (wykonane po badaniach radiologicznych).
W podstawowych badaniach wykonuje się morfologię krwi z rozmazem, OB, enzymy wątrobowe i trzustkowe, a ponadto ogólne badanie moczu. U dziewcząt przeprowadza się test ciążowy, nawet jeśli są przed pierwszą miesiączką. Z kolei u niemowląt, gdy pojawia się podejrzenie tzw. ostrego bólu brzucha, wykonuje się punkcję lędźwiową i badanie płynu mózgowo-rdzeniowego.
Z badań obrazowych obejmujących bóle brzucha, w zależności od potrzeb wykonuje się USG jamy brzusznej, badania rentgenowskie, tomograf, rezonans. Wszelkie dodatkowe badania zlecane są w zależności od aktualnego stanu pacjenta, współwystępujących chorób oraz podejrzenia konkretnego schorzenia.
Silne bóle brzucha wymagają natychmiastowej diagnostyki, ponieważ niektóre schorzenia wiążą się z koniecznością interwencji chirurgicznej. W przypadku dolegliwości odczuwanych sporadycznie, niemających gwałtownego przebiegu, często przyczyn upatruje się w trybie życia, w tym narażeniu na stres i nieprawidłowej diecie. Uporanie się z tą kwestią pozwala wykluczyć epizody bólów brzucha i zapobiec rozwojowi poważniejszych schorzeń oraz inwazyjnego leczenia.
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
Źródła:
l Putowski Maciej, Podgórniak Marta, Piróg Marta, Zawiślak Jacek, Opielak Grzegorz, Cyganok Mikołaj, Smoleń Agata. Ból brzucha jako częsta przyczyna interwencji medycznych lekarzy pierwszego kontaktu = Abdominal pain as a common cause of medical interventions by primary care physicians. Journal of Education, Health and Sport. 2016;6(7):359-366. eISSN 2391-8306;
l https://podyplomie.pl/publish/system/articles/pdfarticles/000/012/302/original/51-62.pdf?1473159688
l http://www.medrodzinna.pl/wp-content/uploads/2014/10/mr_2013_068-072.pdf
l https://czelej.com.pl/images/file/Gastroenterologia%20dzieci%C4%99ca/Rozdzial_05_Gastroenterologia_7563-175_bookwww.pdf
l http://www.medonet.pl/ciaza-i-dziecko/choroby-dzieciece,bol-brzucha—przyczyny-i-leczenie,artykul,1576879.html